Tonijn vang je met hengel en lijn
Dat we zuinig moeten zijn op tonijn, is allang geen nieuws meer. De populariteit van de Japanse keuken en de liefde voor vis uit blik hebben de vraag naar tonijn de afgelopen decennia enorm doen stijgen. Maar met die groei kwam ook een probleem: grootschalige en industriële visserij heeft geleid tot overbevissing en een onzeker bestaan voor veel kleinschalige vissersgemeenschappen.
Gelukkig bewijzen steeds meer kleinschalige visserijen dat het anders kan. In Bitung, Indonesië, wordt skipjack tonijn op de enige écht verantwoorde manier gevangen: met hengel en lijn, één voor één. De lokale visserij hier is Fairtrade- en MSC-gecertificeerd en laat zien hoe we nu én in de toekomst kunnen blijven genieten van tonijn, zonder de oceaan uit balans te brengen. En nog belangrijker: deze manier van vissen ondersteunt de lokale gemeenschap, want als we goed zorgen voor de vissers, zorgen zij goed voor de zee.
De trots van Bitung
In deze vissersstad draait alles om tonijn. Wie de stad binnenrijdt, wordt meteen begroet door een enorm standbeeld van vier glinsterende tonijnen, een teken van hoe belangrijk de visserij hier is. Meer dan 200.000 mensen zijn direct of indirect afhankelijk van de vangst.
Elke dag varen de vissers in alle vroegte uit, zoals Icon, Jeseme en Jeremia. Voordat de boten koers zetten naar open zee, wordt eerst nog een essentiële stop gemaakt: het vangen van aasvis. Want zonder deze kleine, zilverkleurige visjes heeft geen enkele tonijn later op zee interesse om te bijten.
Met bamboehengel en een haak
Als de zon opkomt, is de bemanning aan dek volop bezig met de voorbereidingen. De bamboehengels worden klaargelegd, de stomp afgeronde haken worden eraan bevestigd en de vissers nemen hun posities in langs de rand van de boot. Meer dan twintig mannen, waaronder Bije, staan klaar. De sproeiers langs de zijkant van de boot worden aangezet en spuiten water op zee, waardoor het lijkt alsof er een school kleine visjes zwemt.
Met een vloeiende beweging scheppen de vissers aasvis uit een emmer en gooien ze vlak voor de hengelaars in het water. En dan is het wachten. De eerste tonijn laat niet lang op zich wachten. Met een snelle ruk vliegt hij uit het water, over het hoofd van de visser, zo het dek op. In een ritmisch tempo volgen er meer, allemaal één voor één gevangen. Door de schuine helling van het dek glijden de vissen vanzelf naar het tussendek, klaar om op ijs te worden gelegd. "In een goed tempo vangen we zo’n zeventig kilo tonijn per minuut,” zegt Icon, een van de vissers. In slechts een paar uur tijd wordt tot wel zevenduizend kilo skipjack tonijn gevangen – goed voor 30.000 blikjes tonijn die uiteindelijk in de supermarkt belanden. Zodra het aas op is, wordt de resterende vis in ijswater bewaard en keert de boot terug naar de haven.
Duurzaam vissen, vis voor de toekomst
Wat de visserij in Bitung uniek maakt, is de selectieve manier van vissen. Hier wordt elk exemplaar met de hand gevangen, een methode die al generaties lang wordt doorgegeven. Dit staat in schril contrast met de wereldwijde tonijnindustrie, waar tonijn vaak met enorme ringnetten wordt gevangen, met alle gevolgen van dien voor het zeeleven. Slechts 8% van alle tonijn wereldwijd wordt op een duurzame manier gevangen – en Bitung is daar een belangrijk onderdeel van. De hengel-en-lijnmethode voorkomt bijvangst en zorgt ervoor dat alleen de juiste vis wordt gevangen, uit een gezond bestand.
Eten aan boord: woku-time!
De bemanning van de vissersboten werkt hard, en dat betekent dat goed eten onmisbaar is. Een favoriet gerecht aan boord is woku, een pittige Indonesische stoofpot. Terwijl een deel van de crew de vers gevangen tonijn fileert, malen anderen chilipepers, knoflook en gember in de vijzel. De geur van basilicum en kaffirlimoen vult de lucht terwijl de rijst wordt gekookt en de wok op hoog vuur gaat. "Van intensief vissen krijg je honger," zeggen de vissers vaak, "en goed eten zorgt ervoor dat je de volgende dag weer net zo scherp bent."
Van boord, direct in blik
Na een lange tocht keren de vissers terug naar de haven van Bitung, waar de tonijn nog dezelfde dag wordt verwerkt. Bijna alle tonijn wordt lokaal ingeblikt – een bewuste keuze, zodat de economische waarde binnen de gemeenschap blijft. Hier geen gigantische internationale fabrieken, maar een lokale keten die direct ten goede komt aan de vissers en hun families.
In de conservenfabriek worden de tonijnen gesorteerd, kort gegaard, met de hand gefileerd en tot in de kleinste details schoongemaakt. Vervolgens worden ze ingeblikt met water of olijfolie en doorstaan ze een sterilisatieproces van een uur op honderd graden. Pas dan krijgen ze hun label: met trots Fairtrade- en MSC-gecertificeerd.